‘Schrijven is blijven herinneren’

(Uitgebreide en aangepaste versie) van een toespraak, uitgesproken bij de presentatie van het boek Met zoveel liefde heb ik van je gehouden, van Jakob van Wielink en Denise van Geelen.

Schrijven is blijven herinneren. Dat klopt: het boek Tonio dat Adri in de negen maanden na de dood van onze zoon heeft geschreven, is daar het ‘levende’ bewijs van. Maar schrijven is óók overleven. Dat gold voor Adri toen hij Tonio schreef, dat gold evenzeer voor mij toen ik aan mijn roman Verloren mensen werkte, en het geldt nog steeds. Adri is volop bezig aan de roman Kwaadschiks, die hij noodgedwongen meer dan vijf jaar geleden terzijde heeft moeten schuiven door de dood van Tonio. Overleven inderdaad, als je bedenkt dat ondertussen zijn nieuwe roman De ochtendgave in handen van de drukker is, om vanaf 8 december a.s. alweer in de boekhandels te liggen. Ikzelf heb ook niet stilgezeten de afgelopen twee jaar na de publikatie van Verloren mensen. Afgelopen donderdag hebt ik de eerste versie van mijn nieuwe roman, De stalkster, aan mijn redacteur overhandigd, waarvan de uitgave voor september volgend jaar gepland staat.

Het hele idee van zeggenschap hebben over het leven is met het overlijden van Tonio een dode letter gebleken. Nou ja, je hebt misschien nog wel zeggenschap over het leven, maar dan toch echt niet over de dood. Als de meest elementaire zekerheid je ontnomen is, hoe ga je dan verder?
Schrijven aan een roman betekent niet alleen zelf de regie in handen hebben, het leid je ook tijdelijk af van dat ‘Hele Erge’, zoals ik de dood van mijn kind vaak formuleer, als ik het te moeilijk vind om het drama onomwonden te benoemen.
Op papier mag en kan ik een wereld scheppen naar eigen goeddunken, met personages die ik zelf een karakter geef en ze in een verhaal laat optreden dat ik voor ze verzonnen heb. Geen vrolijke geschiedenissen meestal, maar de mens raakt nu eenmaal eerder gelouterd wanneer hij in een wereld verzeild raakt waar het ook een struggle for life is, dan door een happy end.
Ik kan mij dus enige uren per dag onderdompelen in een fictieve wereld en het actieve lijden buitensluiten. Ik leg hier de nadruk op het woord actief, omdat de hartenpijn – en dat woord mag u gerust heel letterlijk nemen – onderhuids toch wel door ettert.
Het bizarre doet zich voor dat wanneer ik de pen neerleg, nou ja, van mijn computer opsta, om me te ontspannen, ik me meteen weer in de wurggreep van het verdriet bevind. De Tonio die-er-niet-meer-is bespringt me dan van alle kanten. Het komt er dus eigenlijk op neer dat ik het schrijven als ontspanning ervaar en het ontspannen als heel hard werken, want vechtend tegen de pijn, het gemis, de heimwee naar mijn jongetje.
Als Adri en ik ’s avonds bij elkaar zitten, wat dus onder datzelfde kopje ‘ontspanning’ valt, zijn er twee opties waaruit we kunnen kiezen om toch maar afgeleid te worden van het verdriet. Door de week geven we ons over aan het kijken naar speelfilms, dan wel series op dvd – verhalen die anderen voor ons hebben bedacht – en in het weekend drinken we wat en praten we zo veel mogelijk over ons werk, het schrijven. Ook op die manier dus werkt het schrijven als heelmeester. Dat neemt niet weg dat vroeg of laat dat ‘Hele Erge’ zich weer aandient en ik een uur lang zit te huilen met een al net zo treurende Adri naast mij: zijn tranen lekken van binnen.
Toch staan we de volgende dag weer op om ons schrijven voort te zetten. Zo is ons leven in zeker evenwicht en redden wij het om door te gaan.

Huissen, zondag 22 november 2015