Oekraïne, mijn vader en het Associatieverdrag met Europa

Nooit gedacht op een dag voor de keuze te moeten staan of Europa wel of niet een associatieverdrag met de Oekraïne moet sluiten.

Mijn vader, geboren in wat nu West Oekraïne heet en extreem gesloten als het om zijn rol in de Tweede Wereldoorlog ging, was altijd heel stellig als de Oekraïne bij het nieuws of waar dan ook ter sprake kwam. ‘De Duitsers,’ zei hij, ‘gedroegen zich als monsters tegenover de joden, maar wat zij deden was nog niets vergeleken de onmenselijke wreedheden waarmee de Oekraïners tegen hun joodse landgenoten optraden. ‘En,’ zei mijn vader, ‘het antisemitisme is bij die bevolking nog net zo levend  als toen.’ Dat gold trouwens volgens hem ook voor de Poolse bevolking.

Ooit was de geboorteplaats van mijn vader, Budzanów, voor mij als kind een plek op de maan, of nog onbereikbaarder, op een planeet ver weg in ons Melkwegstelsel. Ik wist dat Budzanów iets met Polen te maken moest hebben, maar ook weer niet en dat mijn vader Pools was, maar ook weer niet. Eenmaal wat ouder en me vaag realiserend dat Budzanów toch echt ergens op deze aardbol te vinden moest zijn, voelde ik totaal geen aanvechting om de atlas erbij te pakken en het dorp op te zoeken.

Als ik mensen met veel moeite had uitgelegd, donker als ik ben, niet uit Italië, Spanje, Marokko, of één of ander Arabisch land te komen – gek genoeg kwam Israël nooit aan bod (verborgen antisemitisme?)  – vroegen ze, als ik het me goed herinner met een ondertoon van teleurstelling, waar de naam Rotenstreich vandaan kwam. Ik stamelde dan altijd zoiets als van: Galicië, nee niet in Spanje, in Polen, of eigenlijk in de Sovjet-Unie, ooit behoorde het tot de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. De aandacht bij de anderen was dan, zoals u zult begrijpen, allang weg. En dan zaten we, geografisch gezien, nog niet eens het tijdperk van Budzanów als West Oekraïns dorp.

Ongeveer tien jaar geleden was er sprake van dat mijn vader zijn geboorteplaats zou gaan bezoeken, en de plaats waar het gezin ook had gewoond, Chortkow. ik wilde mee, maar uiteindelijk is het niet doorgegaan omdat mijn vader het toch te eng vond op zijn leeftijd met zijn hartproblemen.

Ik zou graag alsnog willen gaan, maar nooit zonder een stevige kerel naast mij. De woorden van mijn vader over het antisemitisme bij de Oekraïners zullen mij nooit verlaten.

Wat betreft het referendum: Die jongens van Geen Stijl moet je altijd boycotten. Die zijn echt niet politiek bewust bezig. Ze willen de boel ontwrichten, een ontwrichtende dynamiek  creëren in de samenleving. De geschiedenis leert ons hoe gevaarlijk dat kan zijn.